Czy wiesz że...
W Lewinie przez prawie 300 lat istniał browar. Został zamknięty dopiero na przełomie XIX i XX wieku.
Dokładnej daty powstania wioski nie sposób już dzisiaj ustalić. Różne źródła podają w tym przypadku całkowicie sprzeczne informacje. Oficjalnie przyjmuje się że wioska założona została w połowie XV wieku przez właścicieli państewka Homolskiego jako samodzielny folwark. Po jego rozwiązaniu natomiast stał się własnością miasta Lewin.
Nie bardzo pasuje do tej teorii sprawozdanie z podróży duszpasterskiej biskupa Balbinusa. Wymienia on Kocioł jako miejsce zamieszkania spalonej ok. 1345 r. w Lasku Miejskim czarownicy Bródki Duchacz. Należałoby więc przyjąć że istniały już na tym terenie jakieś samodzielne gospodarstwa, a właściciele Państwa Homolskiego usankcjonowali to tylko oficjalnie, zakładając folwark.
Również pochodzenie nazwy wioski jest różnie interpretowane. Jedna z teorii wywodzi nazwę od Czeskiego słowa Kutel, czyli kotlina lub kociołek. Również w języku niemieckim brzmi to podobnie - Kuttel. Faktycznie wioska leży w kotlince pomiędzy górami Orlickimi i Wzgórzami Lewińskimi. Druga teoria wywodzi nazwę wioski od działających tu w XIV wieku kotlarzy. Słowo Kutel oznacza w języku czeskim i niemieckim również naczynie - metalowy kocioł. Jednym z takich kotlarzy miał być mąż spalonej czarownicy. Ludność wioski utrzymywała się głównie z rolnictwa i włókiennictwa, a liczba mieszkańców nie przekraczała 20 dorosłych osób. Po likwidacji folwarku w 1660 roku we wsi mieszkało 15 zagrodników i chałupników. W końcu XVIII wieku było w kotle 17 budynków i 18 warsztatów tkackich.
Nieistniejący obecnie budynek Urzędu Celnego.
Pewne ożywienie notuje się na początku XIX wieku. Powstał tu urząd Celny z kilkuosobową załogą, a także znakomita gospoda, której budynek istnieje do dzisiaj. Nie bez znaczenia dla wioski było istnienie pobliskiego czeskiego miasteczka Olesnice. Wcześniej ośrodek górniczy - w XIX wieku stał się modną miejscowością letniskową chętnie odwiedzaną przez kuracjuszy z Dusznik i Kudowy.
Kwiecień 1939 roku w Kotle. Oddziały niemieckie wkraczają do Czech.
W roku 1935 liczba mieszkańców wzrasta nagle do 85 osób. Spowodowane jest to oczywiście narastającym konfliktem z Czechami. Władze III Rzeszy wzmocniły obsadę Urzędu Celnego oddziałem wojskowym. Żołnierzy ulokowano w nowo wybudowanych budynkach w pobliżu granicy. Po 1945 roku budynki te przejęły Wojska Ochrony Pogranicza.
Po II wś. miejscowość wyludnia się i podupada. Z notowanych jeszcze w 1950 roku 8 gospodarstw istnieją dzisiaj jedynie dwa. Po likwidacji placówki Straży granicznej i otwarciu turystycznego przejścia granicznego do Czech wioska stała się dzisiaj bazą noclegową i letniskową Lewina.
Sporządził: Witold Kisza